Verschillende Stolpersteine onthuld in Hoogeveen

Ook andere Hoogeveense slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, waarvan duidelijk is dat ze op een directe wijze vermoord zijn door de nazi’s, kunnen zo herdacht worden. Omdat er per keer maar een beperkt aantal geleverd worden, is de legging uitgestreken over meerdere bijeenkomsten

In Hoogeveen is het de Stichting Hoogeveense Herdenkingsstenen, die het voortouw neemt bij het leggen van Stolpersteine. Voorzitter Eddy Seinen memoreerde de 6.000.000 Joodse slachtoffers, van grootouders tot baby’s, die in de oorlog de dood vonden. „Als we mensen tekort doen door minachting, uitsluiting, verkettering, dan zijn we op een weg waardoor oorlog ontstaat, zoals we nu weer zien in de Oekraïne”, bracht burgemeester Karel Loohuis naar voren. „Mensen worden onmenselijk en wreed behandeld. Het sterven van de joodse slachtoffers was verschrikkelijk. Hun leed niet te bevatten, en daarom ligt vergeten op de loer. We mogen niet vergeten. We moeten stilstaan bij ieders naam, zodat velen kunnen blijven zeggen: ik ben van na de oorlog. Maar blijft dat zo? Het gebeurt nu weer. De slachtoffers zijn niet de leiders, ook niet Poetin, maar gewone mensen, ook kinderen. Dat zagen we ook in Auschwitz. Auschwitz was een schande en we zouden allemaal een bezoek moeten brengen aan Auschwitz.”

Burgemeester Loohuis vertelde ook over hoeveel indruk op hem het bezoek aan het concentratiekamp heeft gemaakt. „Je loopt langs de koffers, de foto’s, de crematoria. Waarom? Waarom moest dat zo? Velen huilden bij de indrukken, tijdens zo’n bezoek. Als Poetin en zijn generaals ook maar iets van gevoel in hun donder hebben, moeten ze Auschwitz bezoeken en beseffen dat hun acties ook tot zoiets leidt. En dit mag nooit weer gebeuren.”

De Shoah – de vernietiging van de Europese Joodse gemeenschap – en de inzet van mensen die goed wilden doen, werd muzikaal in herinnering gebracht door Selma Suruliz en Miriam Grasmeijer, die het thema van Schindler’s List ten gehore brachten. De namen van alle slachtoffers, waar deze dag steentjes voor werden gelegd, werden gelezen door Esther Philipson en Aleid Siepman. Esther Philipson en haar echtgenoot Menachem – die door ziekte helaas niet aanwezig kon zijn – bereidden de reis van Israël naar Hoogeveen voor met diverse kinderen en aangetrouwden.

Dankwoord

Menachem was in de oorlog ondergedoken in Hollandscheveld. Zijn oom was Rabbijn Isaac Philipson, de voorganger van de Hoogeveense Joodse gemeenschap. Ook voor de Rabijn, vrouw en dochters, werden deze dag stenen gelegd. Esther sprak een dankwoord uit voor de organisatie, en noemde met name Albert Metselaar, die al tientallen jaren de banden onderhoudt en al het onderzoek op gang bracht. Er ontstond een blijvende vriendschap.

Krijgsmachtrabbijn David Gaillard zou deze middag bij alle adressen het ‘Jiskor’ bidden, een Joods gebed voor de ziel van de doden. Hij legde uit – bij de stenen zelf – hoe het Joodse mensbeeld in elkaar zat. „Het geloof in een eeuwig voortlevend deel van ons, onze ziel, vertrouwt erop, dat deze een goede plaats zal krijgen. Moge de ziel gebundeld worden in de bundel van het eeuwige leven.”

Hij ging ook in op de actualiteit rondom de Oekraïne. Bij weinigen is bekend dat de Joodse staat Israël mede gegrondvest is door toonaangevende politici, afkomstig uit de Oekraïne. De Joodse gemeenschap daar heeft zwaar geleden, toen Duitsland in 1941 met zijn troepen binnenrolde. Veel Joden werden direct vermoord. Achter de Duitse troepen aan kwamen namelijk onmiddellijk de eenheden die de moordpartijen organiseerden. Dat was mentaal zo zwaar, zelfs voor de SS, dat de vernietigingskampen vorm kregen. Zo kon de massavernietiging snel, efficiënt, netjes en mentaal op afstand worden doorgevoerd.

Hij bracht ook de overeenkomsten tussen de joodse en de christelijke feestdagen in herinnering. Tussen Pesach – Pasen (bevrijding van en uittocht uit de slavernij van Egypte) en de komende feesten in, is men nu in het geestelijke jaar op weg naar het geven van de geboden en de Torah op de berg Sinaï. Zo krijgen mensen een voorbeeld van hoe ze wél moeten leven. In een verbond met Israël, dat over alle tijden en problemen heen gaat, en vergelijkbaar is met een verloving en een aanstaand huwelijk.

Als daarna de wandeling gehouden wordt, is er een ritme van handelen en emoties. Bij alle adressen ligt de steen met de naam van de vermoorde Hoogevener onder een speciaal daarvoor gemaakte quilt. Er liggen witte steentjes op de hoeken ervan. De steentjes worden verwijderd, de quilt wordt opgevouwen. De namen worden nog een keer gelezen. Rabbijn Gaillard spreekt een gebed uit. Er worden witte rozen bij gelegd. De nazi’s zijn zo rigoureus tewerk gegaan, dat bij diverse stenen geen nabestaanden meer kunnen staan. Het waren onze inwoners van ons Hoogeveen. Aan ons om dit in herinnering te houden, is de boodschap naar iedereen die het horen wil

Bron: Albert Metselaar, Hoogeveensche Courant 2 mei 2022

Een mens is pas vergeten als zijn naam is vergeten

Kunst- und Erinnerungsprojekt Stolpersteine

Op 16 december 1992 plaatste beeldend kunstenaar Gunter Demnig in het plaveisel voor het oude stadhuis van zijn woonplaats Keulen een eerste Stolperstein, om eraan te herinneren dat precies vijftig jaar eerder Himmler met zijn ‘Auschwitz-Erlass’ het bevel gaf om Roma en Sinti te deporteren. Toestemming had Demnig hiervoor niet, maar het ging zoals bij wel meer kunstenaars- en burgerinitiatief: de gemeente gedoogt en gaat het hopelijk faciliteren of overnemen – wat in Keulen nog acht jaar zou duren. In die tijd ontwikkelde Demnig met vrienden zijn ‘Kunst- und Erinnerungsprojekt Stolpersteine’ – want het gaat wel degelijk ook om kunst – en legde, nog steeds illegaal, steentjes in Keulen en in Berlijn-Kreuzberg. Het zijn welbeschouwd kasseitjes, van beton, tien bij tien bij tien centimer groot, met daarop bevestigd een messing plaatje dat aan de hoeken is afgeplat en waarin tekst is gestanst: ‘Hier woonde’, gevolgd door een naam en de data van geboorte, deportatie en overlijden, en in welk kamp dat was.